Satyra

Przez lata wmawiano nam, że drogą do finansowej stabilności jest rezygnacja z kawy na mieście. Słynny „efekt latte” stał się ewangeliczną przypowieścią o oszczędzaniu. Dziś, z ciężkim sercem i jeszcze lżejszym portfelem, muszę ogłosić: ten mit jest martwy. Został zamordowany z zimną krwią przez znacznie groźniejszego przeciwnika – wszechobecną premiumizację. Zjawisko, które sprawia, że zwykły papier toaletowy zaczyna mieć bardziej arystokratyczne pochodzenie niż niejeden europejski monarcha.

Zapomnijcie o latte za 15 złotych. Prawdziwym zagrożeniem dla budżetu Kowalskiego jest teraz „sól himalajska o wibracjach księżycowych” za 25 złotych, „woda strukturyzowana” droższa od paliwa rakietowego i chleb, którego proces wypieku jest bardziej skomplikowany niż instrukcja obsługi promu kosmicznego. Czy nasze życie stało się od tego lepsze? Zdecydowanie tak – przynajmniej w oczach działów marketingu.

Pamiętacie ten moment? Gwałtowny przypływ światła, zalewający aksamitny mrok widowni. Szmer tysiąca szeptów, który nagle staje się rozmową. To antrakt – niegdyś święty rytuał, sakralna pauza w liturgii sztuki. Dziś, jak donoszą badacze z Międzynarodowego Kolegium Badań nad Pustką Sceniczną (MKPS), jest to relikt, którego zanik powoduje u współczesnego widza syndrom, określany mianem „narracyjnej niestrawności”. Czy w pogoni za maksymalizacją doznań utraciliśmy zdolność do ich trawienia?

W dobie, gdy fundamenty naszej cywilizacji drżą w posadach, a sakrum dialogu jest profanowane na każdym kroku, pojawia się nowe, zatrważające zjawisko. Zjawisko, które niczym cichy kornik toczy zdrowe drewno relacji międzyludzkich, pozostawiając po sobie jedynie zgliszcza i pustkę. Mowa o Syndromie Komunikacyjnej Jałmużny (SKJ) – patologii polegającej na rzucaniu rozmówcy werbalnych ochłapów w postaci monosylab, traktowanych przez nadawcę jako akt niewypowiedzianej łaski.

Czy zaangażowanie w rozmowę, wyrażone starannie skonstruowanym akapitem, zasługuje na odpowiedź w formie chłodnego „aha”? Czy misterne planowanie wspólnego przedsięwzięcia winno być kwitowane enigmatycznym „spoko”? Stoimy w obliczu kryzysu, w którym hojność słowa została zastąpiona przez skąpstwo litery, a pełne zdanie staje się luksusem, na który stać jedynie nielicznych. To nie jest zwykłe niechlujstwo – to manifestacja głębszego upadku.

Z niekłamanym niepokojem obserwuję postępującą erozję fundamentów, na których opierała się nasza cywilizacja. Cnoty takie jak ambicja, dążenie do wielkości i skromność w ocenie własnych dokonań, zdają się odchodzić do lamusa, niczym przebrzmiałe arie w operze zdominowanej przez kakofonię banału. W ich miejsce wkracza nowe, przerażające zjawisko, które ochrzciłem mianem Syndromu Euforycznego Banału (SEB). Jest to stan, w którym najbardziej prozaiczne czynności, takie jak przygotowanie kanapki czy wyniesienie śmieci, urastają do rangi heroicznych czynów, godnych publicznego aplauzu i cyfrowych laurów. Czyżbyśmy jako społeczeństwo zatracili już zdolność odróżniania prawdziwego osiągnięcia od zwykłej, codziennej egzystencji?

Każdy z nas to zna. Spokojna partyjka w ulubioną strzelankę, plecy wygodnie oparte o fotel, chillout. Nagle sytuacja robi się gorąca. Zostajesz sam na trzech, a losy meczu spoczywają na twoich barkach. Co robisz? Nieświadomie, niczym zaprogramowany cyborg, pochylasz się do przodu, przybliżając twarz do monitora na odległość kilku centymetrów. Oczy szeroko otwarte, dłonie zaciskają się na myszce i klawiaturze. To właśnie “Pochylenie Gracza” – legendarna postawa, która, jak się okazuje, jest czymś więcej niż tylko dziwnym nawykiem. Najnowsze badania Instytutu Kognitywistyki Stosowanej i E-sportu (IKSE) w Pcimiu Dolnym rzucają na to zjawisko zupełnie nowe światło. I jest ono, delikatnie mówiąc, szokujące.

Pamiętam tę scenę. Długa, nieruchoma. Twarz aktora, na której rozgrywa się cała tragedia bitwy, którą właśnie przegrał w swoim sercu. Nie pada ani jedno słowo. Słychać tylko szum wiatru za oknem i ciche tykanie zegara, odliczającego sekundy do nieuchronnej decyzji. To była cisza cięższa od ołowiu, głośniejsza od kanonady. A dziś? Dziś w tym samym czasie ekranowym zmieściłoby się siedemnaście cięć montażowych, trzy eksplozje i porcja dialogu napisanego przez algorytm, który upewniłby się, że nasza zdolność do skupienia uwagi nie zostanie nadwyrężona bardziej niż przez trzydziestosekundowy klip w mediach społecznościowych. Czyżby pauza, ten najsubtelniejszy instrument reżyserski, została ostatecznie złożona na ołtarzu audiowizualnego ADHD?

W dobie, gdy transparentność życia publicznego staje się jednym z filarów demokracji, radni Gminy Przejrzyste Jutro postanowili przenieść tę ideę na zupełnie nowy, bardziej dosłowny poziom. Uchwała Nr CXXIII/45/2024 w sprawie “Standardów estetycznych i norm przejrzystości przeszkleń w budynkach mieszkalnych” wywołała wśród mieszkańców falę pytań, na które urzędnicy zdają się odpowiadać z olimpijskim spokojem. Czy troska o wspólną przestrzeń usprawiedliwia zaglądanie, a w zasadzie kontrolowanie, jak patrzymy na świat przez własne szyby?

Pamiętacie ten szelest? Ten subtelny ciężar w dłoniach, obietnicę ukrytą w fakturze papieru, zapowiedź uczty zakodowaną w kunsztownej typografii? Karta dań. Nie, nie spis potraw. Karta dań – prolog do symfonii smaków, pierwszy akt teatralnego doświadczenia, jakim jest posiłek. Dziś ten prolog zastąpił zimny, cyfrowy nekrolog: czarny, poszarpany kwadrat na białej naklejce, bezduszny portal do listy pozycji, która równie dobrze mogłaby być spisem części zamiennych do pralki. Czy to tylko postęp, czy może cichy zamach na duszę gastronomii?

W dobie, gdy oprocentowanie lokat bankowych przypomina błąd statystyczny, a emerytura państwowa ledwo wystarcza na opłacenie abonamentu RTV, rynek finansowy odpowiada na potrzeby mas. Oto on, lśniący niczym puchar z teleturnieju, produkt nowej generacji: Kwantowy Arbitraż Para-Walutowy (KAP-W). Firmy doradcze, których nazwy brzmią jak połączenie kancelarii prawnej z laboratorium fizycznym, obiecują seniorom złote góry i platynowe szczęki. Czy to rewolucja na miarę pierwszego przelewu internetowego, czy raczej powtórka z Amber Gold w wersji dla fanów science fiction?

Ściany znikają. Sufit staje się wirem indygo i kobaltu, pod stopami płynie Rodan, a każdy krok zdaje się stawiać nas pośród cyprysów płonących ku gwiazdom. Jesteśmy wewnątrz obrazu, wewnątrz umysłu geniusza, wchłonięci przez dzieło, które przestało być płótnem, a stało się wszechświatem. Brzmi jak epifania, prawda? Jak ostateczne spełnienie marzenia o totalnym zespoleniu z pięknem. A jednak, gdy blask projekcji na moment przygasa, odbicie w gigantycznej ścianie ukazuje nam coś zgoła innego: las uniesionych smartfonów, taniec sylwetek w poszukiwaniu idealnego kadru na Instagrama i cichy szmer rozmów o tym, gdzie po tym katharsis najlepiej zjeść pizzę.

Fala tak zwanych „doświadczeń immersyjnych”, zalewająca metropolie niczym biblijny potop, stawia nas przed pytaniem fundamentalnym, choć ubranym w neonowe szaty. Czy faktycznie zanurzamy się w sztuce, czy raczej dryfujemy w jej cyfrowym, wygładzonym i starannie skomercjalizowanym symulakrum? Czy to rewolucja w percepcji, czy może najdroższa fotobudka w historii ludzkości?